Onzekerheid en het bedriegerssyndroom

“Als ik maar niet door de mand val” (2020) is de titel van het boek van Dr Sandi Mann, Universitair docent psychologie en directeur van de MindTraining Clinic, waar velen met het ‘bedriegerssyndroom’ zich in zullen herkennen.

Wat is het bedriegerssyndroom? Wat is de relatie met onzekerheid? Komt dit syndroom vaker bij vrouwen voor dan bij mannen en hoe komt dit?  Plus een nu-snap-ik-waarom-moment…

Wat houdt het bedriegerssyndroom in?

Het bedriegerssyndroom staat ook wel bekend als het Imposter syndrome. Er wordt naar verwezen als mensen zich herkennen in denkpatronen die lijken op ‘als ik maar niet door de mand val’.

Je wijt je succes niet aan eigen kracht, maar vooral aan toeval, geluk of zaken buiten jezelf en je voelt je een bedrieger, omdat je vasthangt aan de kernovertuiging dat je het niet kunt en dat je binnenkort door de mand valt. Je gaat daardoor nog harder werken of nog beter je best doen, om te bewijzen dat je het kunt.

In het boek van Dr Sandi Mann vind je een zeer uitgebreide uitleg over dit syndroom en kom je erachter dat ook vele bekende personen hieraan lijden. Denk aan Tom Hanks, Michelle Pfeiffer en Kate Winslet.

En je hebt allerlei types ‘bedriegers’ met prachtige namen in het boek. Denk aan de Superbedrieger, de Perfectionist, Het geboren genie (“ik moet alles meteen kunnen”), De stoere individualist en De expert-bedrieger (“als ik niet alles weet ben ik een bedrieger”).

Wat is de relatie met onzekerheid?

Die is snel gelegd. Het bedriegerssyndroom kan namelijk het zelfvertrouwen en de eigenwaarde ernstig aantasten en komt voort uit gebrek aan zelfrespect, zoals Dr Sandi Mann het beschrijft in haar uitleg. Een ernstige aantasting van je eigenwaarde geeft je onzekerheid over jezelf, in allerlei vormen.

Aan de ene kant merken ze succes op, aan de andere kant vinden ze dat succes niet terecht.

Het komt erop neer dat mensen met dit syndroom, of een meer neutralere term: fenomeen, zogeheten cognitieve dissonantie ervaren en die continu willen reduceren. Aan de ene kant merken ze succes op, aan de andere kant vinden ze dat succes niet terecht, maken ze het kleiner of zoeken ze het buiten zichzelf. Om deze dissonanties te reduceren gaan ze bijvoorbeeld juist harder werken.

Je komt zo in een nare negatieve spiraal terecht waar je niet eenvoudig uitkomt. Het houdt zichzelf als het ware in stand.

Komt dit syndroom vaker bij vrouwen voor dan bij mannen?

Daar is geen direct bewijs voor te vinden. Wel blijkt het zo te zijn dat vrouwen minder zelfvertrouwen hebben op het werk en vooral in omgevingen waar doorgaans veel mannen werken.

Er zijn wel verschillende theorieën die suggereren dat vrouwen echt vaker aan het syndroom lijden dan mannen (Mann’s boek: hoofdstuk 3 “Werkende vrouwen: het ontstaan van het bedriegerssyndroom”).

Een zeer opmerkelijke mogelijke evolutionaire verklaring, waarover ik zelf nog niet eerder heb gehoord, is dat vrouwen bang zijn voor afwijzing doordat ze heel in vroegere tijden de gewoonte hadden om vrouwen in hun puberteit te scheiden van hun familie. Ze trouwden al heel jong met iemand buiten hun eigen omgeving met verwanten, waardoor ze zich minder zeker voelden.

Diverse theorieën die zij benoemt, gaan over verschillen tussen hoe mannen en hoe vrouwen worden gezien in de samenleving. Succes is bijvoorbeeld een meer mannelijke term. Succes houdt nog altijd verband met macht, status en geld. Van oorsprong ‘mannelijke’ termen.   

En wat dacht je van ‘rolincongruentie’? Ook hierbij heeft de samenleving invloed, want nog niet zo heel lang geleden hadden vrouwen doorgaans andere rollen dan mannen. Hierdoor ontstonden stereotiepe gedragskenmerken bij die rollen. Een vrouw hoort te (ver)zorgen en van een man wordt verwacht dat hij pro-actief is en sterker. Het is bewezen dat mensen negatiever denken over een persoon als zij of hij zich niet volgens haar of zijn rol gedraagt.

En wat ik hieraan het enge vindt: iedereen kan hier dus intrappen!

En wat ik hieraan het enge vindt: iedereen kan hier dus intrappen! Ik als vrouw denk mogelijk anders over andere vrouwen als zij zich niet volgens hun stereotiepe rol gedragen. Ik verwacht blijkbaar ander gedrag. Bij mannen zal ik hetzelfde doen. We hebben het niet eens in de gaten…

Nú snap ik waarom…

Nú snap ik ook beter het verschil tussen de netwerkgesprekken met mannen en vrouwen over hun zelfstandig ondernemerschap of werk die ik de afgelopen 1,5 jaar heb gevoerd. Uit mijn post op LinkedIn (week 18, 2023): “Als ik met vrouwen praat over hun werk, gaat het in veel gevallen ook over wat er niet goed gaat en wat zij (nog) niet goed kunnen. ‘Daar ben ik niet goed in/dat zal wel aan mij liggen…’. Er valt veel twijfeltaal te bespeuren… Als ik met mannen praat over hun werk, gaat het vaker over wat zij hebben gedaan en bereikt en wat hun ambities zijn.”

Mann geeft ook tips over hoe je als vrouw om kunt gaan met het syndroom of fenomeen en één daarvan verbaast me enigszins. Ze geeft als tip dat je net kunt doen alsof je zelfvertrouwen hebt. Dus zelfverzekerd handelen ook als je dat niet bent. Is dat alleen niet typisch gedrag dat wij als ‘mannelijk’ bestempelen? Dus moeten vrouwen zich toch als mannen gaan gedragen?

Ik doe liever een ander voorstel: maak het bespreekbaar op de werkvloer!

Ik doe liever een ander voorstel: maak het bespreekbaar op de werkvloer! Vertel erover en check of collega’s zich hier in herkennen. Je bent echt niet de enige die zich een bedrieger voelt of onzekerheid ervaart in het werk. Zowel vrouwen als mannen!

Wil je hier meer over weten?

 Dan nodig ik je graag uit voor mijn online mini-masterclass “(On)zekerheid ontrafeld met 4 handvatten”

👉Merk jij dat je weleens vastloopt in je werk?

👉Vermijd je lastige situaties of uitdagingen?

👉Zeg je te vaak ‘ja’ op nieuwe klussen of taken?

Tijdens deze kosteloze masterclass krijg je 4 handvatten hoe je zowel je onzekerheid als je zekerheid in kaart kunt brengen om jouw mechanisme te ontrafelen. Want het gesprek erover begint bij jezelf.

Klik hier voor meer informatie en de aanmeldlink.

Bron afbeelding: Silvia from Pixabay